Alienòr d'Aquitània, princessa de letras occitanas
Autor : CIRDÒC-Mediatèca occitana
La duquessa Alienòr d'Aquitània (vèrs
1124-1204) es passada dins la legenda per son astrada
excepcionala, devenguda successivament reina de
França e reina d’Anglatèrra. Es estada
l’objècte privilegiat dels poètas e
ecriveires de son temps, quora partisans, quora ostiles,
que nos transmetèron dos retraches
fòrça diferents de la granda dama del
sègle XII : una « legenda negra », la
d’una femna leugièra e avida de poder, e una
« legenda daurada », la d’una princessa
de tria, incarnacion de la Dòna idealizada dels
trobadors.
A l’atge de 14 ans,
Alienòr eireta d’un dels domenis mai
importants d’Euròpa occidentala, que
s’estira dels Pirenèus fins al Leir. Esposa
en 1137 l’eiretièr del reiaume de
França, lo futur Loís VII, e deven reina a
sos costats. Lor maridatge es anullat per la Gleisa quinze
ans mai tard, en 1152. Esposa alara Enric
Plantagenèst, potent senhor de la Normandia e de
l’Anjau, que deven rei d’Anglatèrra dos
ans mai tard. Lo coble Plantagenèst regna alara sus
tot l’Oest del reiaume de França e sus lo
reiaume d’Anglatèrra. Lo regne d’Enric
Plantagenèst e d’Alienòr va
conéisser una edat d’aur culturala marcada
mai que mai per l’apogèa de l’art dels
trobadors.
Alienòr e los trobadors : mite o realitat ?
Alienòr es l’eiretièra
d’una de las corts mai novatrises sus lo plan
artistic. Son grand, Guilhem IX, es lo primièr
trobador conegut e considerat coma lo principal inventor
d’aquel art novèl qu’es lo trobar. Son
paire Guilhem X es un grand mecènas e recep un
grand nombre de trobadors coma Cercamon o lo jove
Marcabru.
Devenguda reina de França, qualques
recits descrivon Alienòr coma una sobeirana que se
distinguís per sos gostes e sas proteccions
artisticas al dintre d’una cort mens liberala dins
sa concepcion del desir e de l’amor. Lo trobador
Marcabru seriá per exemple estat fòrabandit
d’aquela cort per lo rei qu’auriá pas
tolerat lo cant d’amor que la reina
n’èra naturalement l’objècte
privilegiat.
S’es malaisit de destriar la
veritat istorica de la legenda, es segur que Bernat de
Ventadorn, que la noma explicitament dins una de sas
cançons, es estat un dels grands objèctes de
proteccion de las corts d’Aquitània e
d’Anglatèrra. Es tanben revelator que
l’edat d’aur del trobar occitan se situa al
moment del regne d’Alienòr e d’Enric
Plantagenèst.
Lo coble Plantagenèst e las arts
Quina que siá la realitat del ròtle
d’Alienòr dins l’apogèa de
l’art occitan del cant d’amor dins la segonda
mitat del sègle XII, lo regne del coble
Plantagenèst representa indenegablament una edat
d’aur culturala. Lors domenis, crosament de las
civilisacions d’oc, d’oïl e bretona,
veguèt espelir e se desvolopar totas las
innovacions màgers de la literatura occidentala del
sègle XII, lo roman arturian, la lirica occitana o
encara l’epopèa.
Alienòr
d’Aquitània morís a prèp de 80
ans a Peitieus en 1204. Sa sepultura a
l’abadiá de Fontevraud es susmontada
d’un jasent que la representa un libre a la man,
darrièra innovacion que devèm a un
personatge digne de sa legenda.